Biri shqipes (Legjendë shqiptare)

Legjendën e mësova prej babit, babi e ka mësuar prej gjyshit, gjyshi prej stërgjyshit dhe, kështu brez pas brezi ...

Një djalosh kish dalë për gjah në malet e Shqipërisë. Një shqiponjë fluturoi sipër tij, dhe u ndal në majë të një shkrepi. Shqipja ishte jashtëzakonisht e madhe dhe mbante në kthetrat e saj një gjarpër. Mbas pakë shqiponja fluturoi drejt shkrepit ku kishte çerdhen. Djaloshi u ngjit atëherë në majë të shkrepit, dhe gjeti në çerdhe zogun e shqipes që po luante me gjarprin e mbytur. Por gjarpri nuk ishte vërtetë i mbytur. Befas ai nxori thimthin dhe bëri përpara për ta kafshuar zogun. Në atë cast djaloshi nxori harkun, dhe vrau me shigjetë gjarprin. Mandej ai mori zogun e shqipes dhe u nis kah shtëpia e vet. Befas ai dëgjoi mbi kokë zhurmën e krahëve të shqipes.

“Pse ma grabite foshnjën?” thirri shqipja.

“Foshnja është e imja, sepse unë e shpëtova nga gjarpri, që ti nuk e kishe mbyt” përgjigjet ai.

“Kthema foshnjën time, dhe unë të jap si shpërblim mprehtësinë e syve të mi dhe fuqinë e krahëve të mi. Ti do të jesh i pamposhtur  dhe do të quhesh me emrin tim!”

I riu i dha shqipes zogun e vet. Kur u rrit zogu, , zbriti nga shkëmbi  dhe u vendos në flamurin e djaloshit, që tash ish bë burrë. Në të gjitha luftërat, betejat, në të gjitha fitoret shqiponja i priu dhe e drejtoi trimin. Bota e çuditur me këto trimëri , trimin e quajti shqiptar që do të thotë “Bir i Shqipes”, dhe vendi mori emrin Shqipëri, që do të thotë “Vend i Shqipeve”.

Sipas një legjende shqiptare: Sabit Abdyli

Sarajeve, 1971

Dy poezi në vigjilje të festës së Flamurit:

FLAMURI
U valëvit në Krujë,
Deçiq, Shkup e Vlorë.
Te Verrat e Llukës
Para tij u morën ngryk.
Në Prekaz, Koshare, Karadak ..
U mbrojt me gjak.
Në fusha, grunaja të Kosovës
Vjet për vjet mbin.
Në kaptell djepi roje.
I moçëm sa bjeshka.
Bubullimë e gjëmë,
Cicërimë e këngë.
Auckland, 2010

NJË HERË PËRKULET BURRI
Dedë Gjo Luli
Ismali,
Boletini,
Vëllezërit Topulli,
Ademi,
Agimi ...
u përkulën
kur puthën Flamurin
Auckland, 2.05.’12

Në Auckland (Zelandë e Re) u hap Kupa Botërore e Ragbisë

• Shkruan: Sabit Abdyli M
• Me 9 shtator 2011, pikërisht në orën 19:30 në stadiumin impozant “Eden Park”, me një spektakël madhështor artistik dhe plot sharmë u bë ceremonia e hapjes së Kampionatit Botëror të Ragbisë. Pas fjalimit të rastit të Kryeministrit John Key Kampionatin e shpalli të hapur kryetari Federatës Ndërkombëtare të Ragbisë Bernard Lapsses. Kupa Botërore në Ragbi që po zhvillohet këto ditë për zelandezët është ngjarja më e madhe sportive, dhe jo vetëm sportive në shtetin e tyre. Loja e ragbisë (Rugby) është shumë popullore në Zelandë të Re. I madh dhe i vogël jetojnë me ketë sport. Përgaditjet për pritjen e 20 shteteve pjesëmarrëse kanë filluar që moti. Ndeshjet po zhvillohen në 12 qytete të Zelandës së Re. Janë akomoduar këtu mbi 85.000 vizitorë. Shumica e ndeshjeve luhen në qytetin metropol të Auckland-it. Gjithandej qyteteti mbretëron atmosferë sportive. Flamuj ngjyrash të ndryshme të shtetve garuse kanë stolisur rrugët, sheshet e stadiumet. Për ta shijuar gjithë ketë atmosferë të bukur nxora biletën për ndeshjen mes kombëtareve Australi - Itali. Për kënaqësinë time, nga larg, në shkallët e stadiumit vërej edhe flamurin kombëtar shqiptar dhe flamurin shtetëror të Kosovës. I afrohem mbajtësve të flamujve: Jam simpatizues për All Bllacks (Zelandën e Re) dhe e dua ketë sport luftarak, që këtu është shumë i popullarizuar. Erdha me Enin e vogël dhe me veti morëm dy flamujt tanë – thotë Faruku dhe vazhdoi, nuk bën asesi kjo ngjarje kaq e madhe ku janë mbledhur ragbistët më të mirë të botës dhe që përcillet prej kaq sipatizantëve këtu dhe TV – ve botërore të mos valëviten edhe flamujt tanë. Zë vend mes sipatizantëve nga Kosova dhe kënaqem bashkë me ta me valëzimin e flamujve tanë, këngës, brohoritjeve, tam-tamve, borizanëve dhe lojës me zemër të sportistëve në fushë. Ragbi luhet në Zelandë të Re që para vitit 1900. Ky sport erdhi në Zelandën e largët nga Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe. Së pari loja u përhap nëpër Kolegje dhe me kalimin e kohës gjithnjë e më shumë përhapej derisa u bë sporti më i adhuruar. Sipas IRB (International Rugby Board) Zelanda është e para në botë, pastaj vijnë; Australia, Afrika e Jugut, Franca e Anglia. Në ndeshjet e kësaj loje stadiumet janë përplot me shikues. Ragbistët gëzojnë respekt, adhurohen prej të gjithë grupmoshave. Shqiptarët e vendosur këtu janë fansa të flakët të këtij sporti burrash që në vendin e tyre nuk njihej as atëherë kur lëshuan vendlindjen, as tash. Kampionati mbyllet me 23 tetor 2011. Ragbi është luajtur për herë të parë në vitin 1823 në qytetin Rugby (Ragbi) në Warwickshire të Anglisë. Në kolegjin e qytetit, gjatë një loje futbolli, djaloshi i quajtur Webb Ellis e kap topin me duar dhe vrapon nëpër fushë. Të frymëzuar nga Webb edhe nxënësit tjerë nisën ta bartin topin me duar drejt portës kundërshtare, duke i dhënë jetë kështu lojës që ma vonë u quajt Rugby, sipas qytetit ku u luajt së pari. Për nder të William Ellis edhe kupa (trofeu) mban emrin e tij. Kupën Botërore në Ragbi, të mbajtur për herë të parë maj – qershor të vitit 1987 në Auckland, e ka fituar Reprezentacioni i Zelandës së Re. Kupën pos Zelandës së Re e kanë fituar: Australia e Afrika Jugore nga dy herë dhe Anglia një herë.

• 

  Në tribunat e stadiumit gjatë ndeshjes Australi – Itali u valëvitë edhe flamuri kombëtar shqiptar dhe ai shtetëror i Republikës së Kosovës. 

  

  Eni Asllani ne shkallet e stadiumit 

  Zelanda e Re shampion bote për herë të dytë në Ragbi Në finale e Kupës Botërore të Ragbisë, Zelanda e Re doli më e fortë se Kombëtarja e Francës. Në stadiumin përplotë me shikues të qytetit të Auckland-it Kombëtarja e Zelandës e mposhti Francën 7 me 8. Zelanda rezultoi ekipi më i suksesshëm gjatë këtij Kampionati, duke fituar të gjitha ndeshjet. Pas fitorës Zelanda është në festë. Është kjo ngjarje ndër më të mëdhat për popullin zelandez. Që nga dita e hapjes së Kampionatit 9 shtator 2011 deri në mbyllje 23 tetor 2011 zelandezët jetuan për ketë fitore që ua dhuruan ragbistët. Ragbi luhet në Zelandë të Re që para vitit 1900. Ky sport erdhi në Zelandën e largët nga Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe. Së pari loja u përhap nëpër Kolegje dhe me kalimin e kohës gjithnjë e më shumë përhapej derisa u bë sporti më i adhuruar. Në ndeshjet e kësaj loje stadiumet janë përplot me shikues. Ragbistët gëzojnë respekt, adhurohen prej të gjithë grupmoshave. Shqiptarët e vendosur këtu janë fansa të flakët të këtij sporti burrash që në vendin e tyre nuk njihej as atëherë kur lëshuan vendlindjen, as tash.

My Journals, August 2000

We Albanians make majority in the classroom. Others are Somali, Ethiopian, Iraqi, Cambodian, and Bosnian. Today, in the afternoon classes we were practicing conversation. Topic af discussion was family, family tree, home. All, except for Kosovars had brought their photo albums, pictures of their families, video tapes, written memories, proof of their past. The teacher, a blonde with curly tailed hair and blue eyes (Kerri Ann) looked as if she were trying to say: “What about you Kosavars, what is this negligence about. Is this a carelessness, a rebellion?!” A silence, a moment of despair in the faces of Kosovo students. Well teacher: “Our photo albums, our books and notebooks, our children’s toys and other things that we used to care for as a sign of memory of our ancestors, things we have had for centuries, our cultural heritage, national, symbols, sunny landscapes were taken away from us and destroyed by the army of lost wars.
Sabit Abdyli

LESS (true story)

In that late afternoon Dan left with a bag in his hands to look for his friend. He had one thousand thoughts in his head. “Less has survived the war. Less is alive. Is it possible that he has forgotten me? What if…!” Dan walked through the village, with an unusual pace, not noticing the burned down and ruined houses, nor the walls with their threatening graffiti in the Cyrillic alphabet, nor the noise of the children who had just returned to what was their home after three month in the war camps.

By the stream on the other side of the village graveyard he stopped. On the far bank there was a red tape that waved in the wind. They had told him this was where they had seen Less.

 There he was, on the other side of the stream. He was coming shyly toward Dan. “There he is!” shouted Dan, excitement in his voice, and he opened the bag to take out the food. Emotionally Dan walked toward his tape. As Dan got closer to him Less stopped only ten or twenty yards away, behind the red tape. As Dan got closer to him Less moved further back as if he were telling him, ”No. I do not know you. I have started a new life. I find it better among the beasts. I do not want any more of torture. I do not tree, and shot five times … Only one bullet hit me, here in my leg, here … see, my left leg. And they killed Sam’s Jackie in front of her door. We have done nothing. And never ever again will I trust men.”

 The master leaned on a tree and felt the could sweat rolling down his forehead, striving to think of a way to get his Less back.  He stood up slowly, made another step towards Less, looking at him very carefully, but he realized that the good animal was not going to obey. He continued to walk toward Less with care, but Less bared his teeth, leapt up and ran towards the minefield, barking in fury, ”No!” Dan called when he heard the explosion … “he killed himself, they killed him, I killed him!”

Looking at the torn and bloody body of his friend he thought he saw the men in uniform telling him cynically, “We kill even when we are not there!”

Auckland, 5 February 2000

Sabit Abdyli      

Hiç mos shkoni ..

Ruhan Abdyli - Kabashi

Merren vesh gratë me shkue me u ankue te kadia në Gjilan, pse burrat po i marrin nga dy gra? Gjatë rrugës për te kadia garatë takojnë nji plakë dhe e pyesin, ku mund ta gjejmë kadiun se po duem me u ankue në burrat që po i marrin nga dy gra? Hiç mos shkoni, ju thotë plaka, se nuk keni ku shkoni, kadia vetë i ka, jo dy, po tri gra. Gratë sa marrin vesh se nuk kanë te kush me u ankue kthehen në gjysmë të rrugës.
Tregoi: Ruhan Abdyli 1906-1983.
Shënoi: Sabit Abdyli

ASDRENI JETON

Shkup, 1967. Ne mes Emine Kastrati, Prof. Hamez Reka, Dr. Petro Janura, Dr. Remzi Misini, Sevdije Toska, Mefail Adili ... rreshti poshte ulur: Ismet Hoda, Mensur Dema, Sabit Abdyli, Fazli Veliu, Njazi Rrustemi ..

Në fund të ligjëratave nga lënda Histori e letërsisë shqiptare II, maj 1968,  e lutem Prof. Petro Janurën (1911-1983)  të na fliste për jetën e tij. Po bëj abstraksion, na tha profesori, se parimisht nuk flas për vetën. Foli shkurt dhe u ndal më shumë te takimet e tij me poetin Aleksandër Stavre Drenova (1872 – 1947) në kryeqytetin e Rumanisë në Bukuresht. Poeti, vazhdoi prof. Janura, ushqehej në gjellëtoren e një shqiptari. I zoti i gjellëtores  për të mos prekur sedrën e poetit bëhej sikur po bënte pagesën, por realisht i merrte pak para.  Asdreni preferonte të shëtiste shtigjeve të parkut dhe në të njëjtën vend ulej gjithmonë. Ndodhte shpesh të kthente në restorantin e bukur, pronë e një shqiptari nga Korça.  Ne studentët shqiptarë shkonim në restorant për shkak Asdrenit dhe dy vajzave të bukura të pronarit, të cilat nuk na përfillnin fare.  Uleshim me poetin, i cili poezitë i mbante në xhepin e poshtëm të jelekut. I nxirrte dhe na lexonte. Një ditë erdhi pronari, dhe nga pozita e njeriut të fort, i tha Asdrenit:  Ztr. Aleksandër, mund te vish tek unë, ta siguroj një dhomë fjetje dhe do t’i kishe të gjitha falas në restorantin tim. I prekur në sedër, poeti u ngreh në këmbë dhe duke rënë me bastun dyshemesë, kundërshtoi: Mos mendo se je më i kamur se unë, kam sa për të jetuar dhe jetoj si dua vetë ... nuk dua lëmosh nga askush dhe iku...  Vërtet ashtu siç tha poeti ishte, pronari i restorantit vdiq, vajzat  e tij nuk u martuan kurrë. E bënë rrush e kumbulla pasurinë e të atit dhe u harruan për së gjalli. Asdreni jeton edhe pse nuk la pasuri, pallate e trashëgimtarë - përfundoi profesori.  

Shkup, 1968

SHPIRTI I GJYSHES

Në pushimoren buzë liqenit të Ohrit për pushime ishin shumë të rinj nga shumë qytete të Jugosllavisë së atëhershme. Afër tendave tona ishin fëmijët e qytetit Pula (Kroaci). Një fëmijë 8-9 vjeç nga Pula që në mëngjes vinte te tendat tona dhe nuk ndahej prej nesh gjatë gjithë ditës. Një ditë erdhi edukatorja dhe e mori duke qortuar. Lere, i them edukatores, nuk po na pengon gjë dhe po kënaqet me fëmijët tanë. Frank ditëve tjera prapë vazhdoi të vinte kur kishte mundësi. I afrohem qetë dhe me maturi Frank-ut dhe e pyes për prindërit, familjen... Mami i babit është si ju, flet si ju dhe nuk di kroatisht. Babi quhet Dino, mamaja Biserka kemi një dyqan argjendarie. Po ti, di ndonjë fjalë shqip si gjyshja, vazhdova unë? Po, ishte përgjigjja e tij. “Shpirti i gjishes” ( lexo gjyshes) kështu më thotë pa ja nda gjyshja. Zog shqiptari është ky, mendova, dhe gjaku është në pyetje që Franklini nuk na ndahet. Kisha librin “Tregime të moçme shqiptare” të Mitrush Kutelit me veti, e nxora dhe ja fala. E mori nxitimthi, e fshehu nën këmishë dhe i gëzuar shkoi te tenda e tij.  

(s.a)
Ohër, 1969

DIQYSH PAQTË

Hamez Rexhepi - Kabashi

Hamëz Kabashi (Hamëz Rexhep Kabashi 1896-1985) punoi si korrier  komune në Viti. Atij shpesh i duhej të shkonte në fshatrat Debelldeh, Mjak, Korbliq etj. për të dërguar ftesa (thirrje) banorëve të fshatrave të përmendura. Gjatë verës, tregonte vetë baci Hamëz, kur shkoja në këto katunde së pari kthehesha te kroni aty ku e mbanin tamblin vendësit në ena të posaçme prej llamarine që mos t’ju prishet nga të nxehtit. Gjithmonë e merrja me veti një kashtallë elbi të gjatë e hapja enën e tamblit dhe  me kashtallë e shuaja etjen me tambël të ftohët në vend të ujit. Dikur më hetuan dhe njëri prej tyre, më tha; Valla Qaush e kemi vërejt se po naj pi tamblin në krue, po hallall të qoftë se po e pi diqysh paqtë (pastër).

Shënoi: Sabit Abdyli

ME BISHT NË BISHT

Furtuna përplasje
Zi e më zi

Shqiponja me një krah fluturon
Itakës së ndarë me Gardh të dyfishtë

Prapa Gardhit djajtë me drapër e çekiç

                                     Shkurt 1997

Kopertina e librit

Parathënie

E gjeta të arsyeshme të dal para lexuesit edhe me një libër tjetër për kabashët e Kabashit të Anamoravës. Kësaj here duke u ndalur ekskluzivisht në trashëgiminë gojore të kabashëve. Për humorin therës e të shëndoshë, përmbajtjen e thellë dhe karakterin zbavitës të një niveli të lartë, krijimet gojore të kabashëve të bëjnë për vete. Shpesh mendoja nga e kishte burimin kjo mprehtësi e të shfaqurit të mendimeve me gjuhën e Ezopit, e gjykimit të drejtë. Këta njerëz nuk dinin shkrim-lexim, nuk kishin udhëtuar e parë botën, me përjashtim të një numri shumë, shumë të vogël, por zhdërvjelltësia për t’u gjetur, për të gjykuar drejt, qoftë edhe në situata të vështira, nuk u mungonte.  Anekdotat, thëniet, mahitë e tyre i karakterizon mprehtësia thumbuese, kreativiteti, porosia dhe domethënia e thellë. Nga trashëgimia e mbledhur mësojmë për karakterin, mentalitetin, qëndresën, dëshirat dhe virtytet e tyre. Ymer Kabashi, Halit Kabashi etj., në thëniet e tyre kishin porosi të qarta dhe herë-herë me aluzione të fshehta brenda. Ja si duhet të luftohet armiku, kur nuk ke mundësi të tjera, porosit Halit Kabashi: Anmikit theja gardhin, kullotja livadhin, zija udhën, mos e le rahat as n’shpi as jashtë shpije. Po përmend këtu edhe një mendim me kuptim domethënës të Ymer Kabashit: “Sa herë m’ka ardh keq, m’ka ra keq”. Në vitin 1913, pas asaj dhembjes së madhe, plojës, masakrimit të mbi 60 burrave në Kabash, oda, institucioni ku mësohej dhe ruhej historia, trashëgimia shpirtërore dhe arti i të jetuarit, qëndresës, u shthur dhe, me shthurjen e saj u tret edhe një pjesë e trashëgimisë shpirtërore, e historisë, e bëmave të kabashëve në shekujt XVIII - XIX. Atyre pak burrave kabashë, të cilët i shpëtuan plojës, iu desh kohë për t’i shëruar plagët. Dhe, oda kurrë më nuk arriti të ngrihej si dikur. Që trashëgimia e mbetur, e ruajtur për aq sa ka mundur të ruhet, në rrethanat që i përmenda, të mos tretej, i hyra punës dhe me kujdes i shkrova ato që i kisha incizuar në memorie në shkallën më të lartë të vëmendjes, drejtpërdrejt prej rrëfimtarëve: Ruhan Abdylit, Saqip Misinit, Jahi Selmanit, Miftar Osmanit, Haxhi Isuf Mustafës, Hamëz Rexhepit, Haxhë Azemit, Rexhep Zekës, Rexhep Sadikut,  Jakup Osmanit, Ilmi Sallahut, Haxhi Brahim Sallahut, Idriz Sallahut dhe të tjerëve, të cilëve u jam shumë mirënjohës.

           

Sabit Abdyli

Nxjerrjen në dritë të mahive, dialogëve tërheqës, urtive, thënieve të qarta dhe interesante, e bëra me qëllim që  të kenë mundësi edhe brezat e ardhshëm t’i shijojnë, t’i ndiejnë, t’i prekin për së afërmi këto sajime kaq magjepsëse, elegante e domethënëse të kabashëve.

           Jam i vetëdijshëm se për kabashët, pema gjenealogjike e të cilëve mbahet mend deri në 9 breza, për trashëgiminë gojore ka mbetur edhe shumë pa u vjelë. Mbetem me shpresë se ky libër do të jetë një nxitje për vjeljen e trashëgimisë gojore edhe në vendbanimet e tjera.  Mirëpres të gjitha vërejtjet dhe sugjerimet qëllimmira nga lexuesi. Adresa ime elektronike: sabitabdyli@hotmail.com